پایگاه رسمی محمدکاظم سروری

جایگاه حق بر صلح در حقوق بین الملل

چکیده:

بدون تردید صلح به عنوان یک حق بشری تبلور یافته است. یکی از ارزوهای دیرینه بشریت است که در صلح و آرامش زندگی کند اما قدرت طلبی عده ای، شاید اکثریت از انسان‌ها و به هر نحو ممکن ارضای مشتاق به قدرت و زورگویی را بر آرامش و صلح ارجحیت می‌دهند. کرامت بشری مبنای حق بر صلح است که بستری اهم برای تحقق و اجرایی شدن سایر حقوق شناخته‌شده برای بشر به‌ حساب می‌ آید، اما وجود کاستی‌های در نظام حقوقی بین‌الملل مانع از شناسایی دقیق ، جامع و ژرف این  شده است.

با این همه، برخی از تلاش‌های حقوق جامعه بین‌الملل در معرفی این حق به جهانیان قابل تصور است.این به وضاحت تمام هویدا است که سازمان ملل متحد یک روز را در تقویم کاری خود به عنوان روز جهانی صلح معرفی کرده تا شاید دولت ها و ملت ها متوجه این حق که ضامن حیات شان است، شوند.

 صلح به مثابه یک حق بشری

مقدمه: 

سازمان ملل متحد با تعیین یک روز با عنوان روز جهانی صلح در حقیقت گام اساسی برداشته برای تضمین و تاکید بر حق بر صلح، بی تردید که صلح حق بنیادین بشری به‌شمار می رود . حق بر صلح در کنار حقوقی همانند حق بر توسعه، حق بر محیط‌زیست سالم، حق بر ارتباطات، حق تعیین سرنوشت و حق بر میراث مشترک بشریت از جمله حقوق بشری نسل سوم، موسوم به حقوق همبستگی به‌شمار می‌رود که خصوصیت مشترک تمامی آنها نبود سند الزام اور بین‌المللی برای تضمین آنهاست، با این همه درج مکرر آنها در قطعنامه‌های سازمان‌های بین‌المللی و اعلامیه‌ها روزنه را برای ورود آنها به عرصه حقوق بین‌الملل عرفی و فراهم آوردن فرصت های مناسب برای تدوین در قالب اسناد بین‌المللی الزام‌آور میسر می‌ سازد.

مهمترین اسناد بین‌المللی که بر ضرورت حفظ صلح وامنیت بین المللی تاکید کرده است می توان به میثاق جامعه ملل، پیمان بریان-کلوگ، کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو، منشور ملل متحد و اعلامیه جهانی حقوق بشر اشاره کرد.

 در پی ظهور مفهوم (حفظ صلح در کره زمین) در ادبیات حقوقی بین‌المللی مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز با تصویب قطعنامه «آماده کردن جوامع برای زندگی در صلح» گام در مسیر نهادینه‌سازی حق بر صلح گذاشت. در این قطعنامه مقرر شده است که هر ملت و هر فردی قطع نظر از نژاد، زبان، باور و جنسیت از حق زندگی در صلح برخوردار است.‌ افزون بر این چندی بعد در سال ۱۹٨۴ مجمع عمومی سازمان ملل متحد اقدام به صدور قطعنامه‌ای تحت عنوان اعلامیه حق مردم بر صلح کرد و در آن ضمن شناسایی حق بر صلح، به عنوان حقی مقدس، دولت‌ها را مکلف به حفظ و ترویج آن در سطوح ملی و بین‌المللی نموده است. در این میان بعضی از سازمان‌های بین‌المللی نیز با تهیه پیش‌نویس و برگزاری اجلاس‌های جهان شمول تلاش در شناسایی و تعیین محدوده و مفهوم حق بر صلح کرده ‌اند.

 نقش شورای حقوق بشر

حقوق دانان حقوق جزا و جرم‌شناسی به این عقیده اند که هدف اصلی از تشکیل شورای حقوق بشر این است که این شورا مسوولیت ارتقای حرمت جهانی برای حمایت از حقوق بشر را بر عهده گیرد و آزادی‌های اساسی برای همه مردم را صرف نظر از تمایزات و استثناها تضمین کند.  

 روز جهانی صلح

انچه گفته شد مبیین این موضوع است که سایر حقوق بشری از جمله حقوق مدنی، سیاسی و حتی حق بر توسعه یا محیط‌زیست سالم در سایه شوم جنگ و ناآرامی رنگ تغییر می دهد.

پیدایش حقوق بین الملل معاصر بدون شک توام با تلاش ها در راستای تامین صلح بوده است، علاوه بر تصویب کنوانسیون‌ها و صدور اعلامیه‌های متعدد در صد سال گذشته، برخی اقدامات اجتماعی در راستای تاکید بر اهمیت و ضرورت حفظ صلح صورت گرفته است. قبلا هم بیان کردم که یکی از مهم‌ترین اقدامات سازمان ملل تعیین روز جهانی صلح است، دقیقا ابتدا مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹٨ض سومین سه‌شنبه سپتامبر هر سال را روز جهان صلح نامید که این تاریخ در سال ۲۰۰۲ به تاریخ ثابت ۲۱ سپتامبر تغییر پیدا کرد.

نتیجه:

در یک کلام روز صلح به یادبود و تقویت آرمان‌های حقوق بشری نسبت به همه ملت‌ها اختصاص دارد و می‌توان آن را تذکری برای مجذوب مردم به این نکته عنوان کرد که سازمان ملل متحد با وجود همه محدودیت‌های خود همچنان ابزاری زنده و فعال مصدر خدمت به صلح است. همه ساله در این روز سازمان ملل با برگزاری برنامه‌های خاصی می‌کوشد تا توجه جهانیان را به موضوعی خاص جلب کند. دبیرکل سازمان ملل با به صدا در آوردن زنگ صلح که در محوطه مقر این سازمان در نیویورک قرار دارد، خط مشی خاصی را برای برپایی صلح در سال آتی مقرر می‌دارد. بر علاوه مختص شدن روز بنام روز جهانی صلح ، تاکیدات اسناد های بین المللی نظیر کنوانسیون چهارگانه ژنو، اعلامیه جهانی حقوق بشر وغیره بر ضرورت حفظ صلح و امنیت بین المللی نیز تبیین کننده جایگاه ویژه صلح در حقوق بین الملل است.